नेपालमा तेस्रो टेलीकमको सम्भावना: एक अध्ययन

नमस्कार दर्शकवृन्द!

आजको भिडियोमा हामी नेपालमा तेस्रो टेलीकम सेवा प्रदायकको सम्भावनाबारे चर्चा गर्दैछौं। नेपालमा हाल मुख्य दुईवटा टेलीकम कम्पनीहरू नेपाल टेलिकम र एनसेल छन्। यी दुई कम्पनीले दशकौँदेखि दूरसञ्चार सेवामा आफ्नो वर्चस्व जमाएका छन्। तर, के तेस्रो कम्पनीले प्रवेश पाए टेलिकम उद्योग कस्तो रूप लिनेछ?

किन तेस्रो टेलीकम आवश्यक छ?

१. प्रतिस्पर्धाको अभाव:
- नेपालमा हाल दुई प्रमुख सेवा प्रदायकबीच वास्तविक प्रतिस्पर्धा छैन। उपभोक्ताहरू अक्सर उच्च मूल्य तिर्दा पनि सीमित सेवा पाउँछन्।
- तेस्रो कम्पनीले यो समस्यालाई समाधान गर्दै उपभोक्ताहरूलाई नयाँ विकल्प दिन सक्छ।

२. सेवाको गुणस्तरमा सुधार:
- ग्रामीण क्षेत्रमा अहिलेको सेवा प्रदायकले गुणस्तरीय सेवा दिन सकेका छैनन्।
- तेस्रो कम्पनी आएमा ग्रामीण र दुर्गम स्थानसम्म गुणस्तरीय सेवा पुर्‍याउन सम्भावना रहन्छ।

३. प्रविधिको विकास:
- 5G जस्ता नयाँ प्रविधिहरू भित्र्याउन अझ तीव्रता आउनेछ।
- डाटा स्पीड, सस्तो इन्टरनेट, र आधुनिक प्रविधिमा पहुँच बढ्नेछ।

तेस्रो टेलीकम आउन के चुनौतीहरू छन्?

१. नीतिगत अड्चनहरू:
- नेपाल सरकारको नीतिगत अस्पष्टता र लाइसेन्स प्रक्रियामा जटिलता।
- नयाँ कम्पनीका लागि भन्सार, कर, र नीतिगत सहुलियत अभाव।

२. बजार प्रवेश चुनौती:
- स्थापित टेलिकमहरूका ठूला नेटवर्क र आधारभूत संरचनासँग प्रतिस्पर्धा गर्न गाह्रो।
- ग्रामीण क्षेत्रमा भौतिक पहुँचका लागि ठूलो लगानी आवश्यक।

३. उपभोक्ता विश्वास:
- नयाँ कम्पनीले उपभोक्ताको विश्वास जित्न धेरै मिहिनेत गर्नुपर्नेछ।

अहिलेको इजाजतपत्र नवीकरणको लागि आवश्यक २० अर्ब रुपैयाँको व्यवस्था र २५ वर्षमा इजाजतपत्रको अवधि सकिने कानूनी व्यवस्थाले कुनै पनि नयाँ सेवाप्रदायक आउँछन् भनेर कल्पना पनि गर्न नसकिने अवस्था छ । तर, टेलिकम क्षेत्रको विस्तार र विकासको लागि सरकारले जति सहजीकरण गर्न सक्यो उति नै प्रतिस्पर्धी बढ्ने खनालको भनाइ छ । टेलिकम क्षेत्रमा ठूलो लगानी गर्नुपर्ने र चर्को प्रतिस्पर्धामा उत्रनुपर्ने भएकोले पनि विदेशी लगानीबिना तेस्रो टेलिकम सेवाप्रदायकको सम्भावन नदेखिएको जानकारहरुको भनाइ छ । किनकी विदेशी लगानी भित्र्याउँदा भने २० प्रतिशत नेपालीको हुनुपर्ने प्रावधान छ । ८० प्रतिशतसम्म मात्रै विदेशी लगानी भित्र्याउने पाइने प्रावधान विद्यमान कानूनी व्यवस्थामा छ । अहिलेको कानूनी व्यवस्था परिवर्तन गरेर शतप्रतिशत टेलिकम क्षेत्रमा विदेशी लगानी बनाएको अवस्थामा नेपालमा स्टरलिंक प्रवेश गर्ने र यसले इन्टरनेटसहितको सेवा दिने इच्छा व्यक्त गरिरहेको छ । सरकारले सहजीकरण गरिदिएको अवस्थामा नेपालमा स्याटेलाइट प्रविधिको इन्टरनेट स्टारलिंक भित्रने सम्भावना उच्च छ । अब सरकारले चाहेको अवस्थामा अहिले स्मार्ट, युटीएल र सीजीले प्रयोग गरेको फ्रिक्वेन्सी नयाँ सेवाप्रदायकलाई दिन सक्छ । फ्रिक्वेन्सी तोकेर सरकारले जति बेला पनि नयाँ कम्पनीलाई इजाजत दिन सक्ने विज्ञ बताउँछन् । 

पछिल्लो दुई दशकदेखि प्रतिस्पर्धा चलिरहेको नेपाल टेलिकम र एनसेलबीचमा कुनै कम्पनी आउनै नसक्नुको कारण तेस्रो कम्पनी आउन आवश्यक हो कि होइन भन्ने विषयमा स्वयम् सरकार नै स्पष्ट हुन सकेको छैन । यस अगाडिको भिडियोमा हामीले स्टारलिंकको प्रतिनिधिहरुले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र सुचना तथ संचार मन्त्री पृथ्वी सुब्बा गुरुङलाई राखेर स्टारलिंकको बारेमा सम्पुर्ण प्रेजेनटेशन दिइसकेका छन । त्यसपछि केही दिन अगाडि त स्वयम स्टारलिंकका फाउण्डर एलन मस्कले अनलाइन भिडियो कल मार्फत प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली संग यस विषयमा छलफल गरीसकेका छन । अर्कोतिर नेपालमा पछिल्लो समय टेलिकममा बलियो प्रतिस्पर्धीमात्रै नभएर सस्तोमा सेवा दिने कम्पनीको खोजीमा ग्राहकशरु छन् । र यस्तोमा सरकारले स्टारलिंकले नेपाली टेलीकम क्षेत्रमा पाइला टेक्ने सम्भावना प्रबल छ । 

किनकी यदि स्टारलिंक नेपाल आयो भने नेपालले प्रविधिमा धेरै ठुलो फड्को मार्ने छ जस्तैः

१. दुरदराजमा इन्टरनेट पहुँच : नेपालको भूगोल कठिन छ, जहाँ धेरै ठाउँहरूमा इन्टरनेट सेवा उपलब्ध छैन। स्टारलिंकले उपग्रहको माध्यमबाट सिधा इन्टरनेट सेवा प्रदान गर्ने हुँदा, हिमाली तथा दुर्गम गाउँहरूमा इन्टरनेट पु¥याउन सहज हुनेछ । यसले ग्रामीण विकास र स्थानीय समुदायहरूको जीवनस्तर सुधार्न ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ । 

२. शिक्षा र स्वास्थ्यमा क्रान्ति : 

अनलाइन शिक्षा : दुरदराजका स्कुलहरूले अनलाइन कोर्स र डिजिटल सामग्रीको पहुँच पाउनेछन्, जसले ग्रामीण क्षेत्रका बालबालिकाको शैक्षिक स्तर बढाउँछ ।

टेलिमेडिसिन : ग्रामीण क्षेत्रमा स्वास्थ्य सेवाको पहुँच कम छ । इन्टरनेटको माध्यमबाट विशेषज्ञ डाक्टरहरूसँग परामर्श लिन सकिने हुँदा स्वास्थ्य सेवा पनि सुधार हुनेछ ।

३. व्यवसाय र उद्यमशीलता : स्टारलिंकले साना व्यवसायीहरूलाई डिजिटल प्लेटफर्मको प्रयोग गर्न प्रेरित गर्नेछ । ग्रामीण क्षेत्रमा डिजिटल व्यापार, इ–कमर्स, र फ्रीलान्सिङको सम्भावना बढ्नेछ ।

४. आपतकालीन प्रबन्धन : भूकम्प, बाढीजस्ता प्राकृतिक विपत्तिका बेला पारंपरिक नेटवर्क बिग्रन सक्छ । स्टारलिंकले यस्तो अवस्थामा तुरुन्त इन्टरनेट सेवा प्रदान गर्न सक्ने हुँदा उद्धार र राहत कार्य प्रभावकारी हुनेछन् ।

५. पर्यटन प्रवर्द्धन : पर्यटकहरूले जहाँसुकै गए पनि इन्टरनेट सेवा उपलब्ध भए पर्यटन उद्योगमा सकारात्मक प्रभाव पर्छ । हिमाली क्षेत्रको प्रचार–प्रसार र सुविधाको पहुँचले विदेशी पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्नेछ ।

६. डिजिटल अर्थतन्त्रको विस्तार : नेपालमा डिजिटल पेमेन्ट, बैंकिङ, र स्मार्ट सिटीको अवधारणा लागू गर्न स्टारलिंकले इन्टरनेटको पहुँचलाई बलियो बनाउँछ।

७. वैदेशिक लगानी र प्रविधिको पहुँच : गुणस्तरीय इन्टरनेट सेवाले प्रविधि कम्पनीहरूलाई नेपालमा लगानी गर्न आकर्षित गर्न सक्छ। साथै, प्राविधिक सीप अभिवृद्धि गर्न नेपाली युवाहरूलाई सजिलो हुनेछ ।

तर यसमा केही सम्भावित चुनौतीहरू छन जस्तै :

मूल्य : स्टारलिंकको इन्टरनेट सेवा महँगो हुन सक्छ । यसलाई सबैले वहन गर्न नसक्ने सम्भावना छ ।

नियामक पक्ष : नेपाल टेलिकम अथवा अन्य प्रदायकहरूसँगको समन्वयमा कठिनाइ हुन सक्छ ।

भूगोल र मौसम : हिमाली भूगोल र प्रतिकूल मौसमले उपग्रह सिग्नलमा समस्या ल्याउन सक्छ ।

निष्कर्ष

नेपालमा तेस्रो टेलीकम कम्पनीको प्रवेशले उपभोक्तालाई राम्रो सेवा, प्रतिस्पर्धी मूल्य, र आधुनिक प्रविधि दिन सक्छ। तर, यसको लागि सरकार र निजी क्षेत्रबीच समन्वय आवश्यक छ।

दर्शकवृन्द, तपाईँको विचार के छ? नेपालमा तेस्रो टेलीकम आउनु उपयुक्त हो कि छैन? कृपया कमेन्ट गरेर आफ्नो धारणा राख्नुहोस्। भिडियो हेरेर मन परेको भए लाइक, सेयर, र हाम्रो च्यानल सब्स्क्राइब गर्न नबिर्सिनु होला!